08 lis Czym jest zachowek?
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (art. 991-1011) zachowek ma na celu ochronę najbliższych członków rodziny zmarłego przed taką sytuacją, w której zmarły pozostawił ich bez jakiegokolwiek majątku po śmierci.
Co ważne, dotyczy to nie tylko sytuacji, w których został sporządzony testament, ale także w przypadku różnych sposobów niesprawiedliwego (w stosunku do najbliższych krewnych i głównie z ich perspektywy) rozdysponowania majątkiem za życia. W praktyce będzie tu chodziło najczęściej o przekazywane za życia zmarłego darowizny.
Najczęściej instytucja zachowku znajduje zastosowanie przy dziedziczeniu testamentowym („Jakie są zasady dziedziczenia?„). Czasami jednak również przy dziedziczeniu ustawowym („Jakie są zasady dziedziczenia?„) może zdarzyć się sytuacja, kiedy instytucja zachowku może zostać wykorzystana przez spadkobierców (sprawy związane z darowiznami poczynionymi za życia zmarłego). W drugim przypadku, jeśli spadkobierca nie otrzymał spadku w ogóle (tzw. pusty spadek) lub otrzymał spadek o niewielkiej wartości może zażądać zachowku od osób, które dostały darowizny od spadkodawcy za jego życia.
Z tego artykułu dowiesz się:
Zachowek jako roszczenie o charakterze pieniężnym
Żądając zachowku spadkobiercy będą zawsze żądać zapłaty pieniędzy. Dlatego też, nie jest możliwe żądanie zaspokojenia zachowku poprzez przekazanie rzeczy, zwłaszcza nieruchomości.
W pewnych wypadkach, osoba która otrzymała darowiznę za życia spadkodawcy może wydać przedmiot darowizny i tym samym zwolnić się od odpowiedzialności z tytułu zachowku. Jest to jednak wybór osoby obdarowanej (art. 1000 § 3 Kodeksu cywilnego).
Zachowek nie jest zależny od woli spadkodawcy
Należy pamiętać, że zachowek nie jest zależny od woli spadkodawcy. Spadkodawca nie jest uprawniony do określania osób którym przysługuje zachowek, ani kto jest zobowiązany do zaspokojenia roszczenia o zachowek. Zasady te reguluje tylko Kodeks cywilny.
Spadkodawca może jednak wpływać na obowiązek zapłaty zachowku w bardzo ograniczony sposób. Może to uczynić w szczególności poprzez wydziedziczenie oraz rozdysponowanie majątkiem w sposób wyłączający prawo do zachowku (np. poprzez umowę o dożywocie).
Jak pokazuje praktyka, znaczna część problemów dotyczących zachowku jest związana z faktem, że osoby zobowiązane do zaspokojenia roszczenia uprawnionego myślą o zachowku dopiero po śmierci spadkodawcy. W takiej sytuacji najczęściej można co najwyżej próbować zmniejszać skutki zachowku, natomiast jego całkowita likwidacja nie jest możliwa.
O tym, komu i w jakich wysokościach przysługuje zachowek piszemy w odrębnym artykule.
Skontaktuj się z nami