12 lis Zachowek – komu przysługuje?
Ogólną charakterystykę roszczenia, jakim jest zachowek można znaleźć w naszym wpisie „Czym jest zachowek?”. W tym artykule skupimy się na udzieleniu odpowiedzi na pytanie: komu zachowek przysługuje?
Ponieważ zachowek zgodnie z założeniami ustawodawcy ma zabezpieczać interesy najbliższej rodziny spadkodawcy, to zgodnie z art. 991 § 1 k.c. do zachowku mają prawo następujące osoby:
– zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki itd.),
– małżonek,
– rodzice spadkodawcy.
Co ważne, należy pamiętać że zachowek nie przysługuje wszystkim osobom, które potencjalnie obejmuje dziedziczenie ustawowe – tj. nie dotyczy on m.in. rodzeństwa oraz kuzynów spadkodawcy.
Z tego artykułu dowiesz się:
Zachowek w przypadku zstępnych
Zgodnie z prawem za zstępnych spadkodawcy uważa się jego dzieci, wnuki, prawnuki itd. Nie jest tu istotne, czy osoby te są zstępnymi naturalnymi (dziećmi biologicznymi spadkodawcy), czy też zstępnymi, których spadkodawca przysposobił.
Ważne, aby zdawać sobie sprawę, że do zachowku mają prawo najbliżsi spadkodawcy zstępni. Oznacza to, że jeśli żyją zarówno dzieci, jak i wnukowie oraz prawnukowie spadkodawcy, to do zachowku będą miały prawo tylko jego dzieci.
Istnieje jednak wyjątek od powyższej zasady. Dotyczy on sytuacji , kiedy mamy do czynienia z:
wydziedziczeniem,
niegodnością dziedziczenia,
lub z zrzeczeniem się spadku.
W powyższych sytuacjach uprawnionymi do zachowku będą dalsi zstępni.
Zachowek w przypadku małżonka
Jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy małżonek pozostawał ze spadkodawcą w związku małżeńskim, to jest on uprawniony do zachowku. Prawomocne orzeczenie rozwodu albo separacji spowoduje ustanie praw małżonka do zachowku.
Ustawodawca wskazuje jednak przypadki, w których orzeczenie rozwodu nie jest wymagane. Zgodnie z art. 940 k.c., małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a jego żądanie było uzasadnione.
W takiej sytuacji można pozbawić taką osobę żądania praw do zachowku dopiero po przeprowadzeniu dodatkowego postępowania sądowego.
Należy zdawać sobie sprawę, że zarówno separacja nieformalna (tzw. separacja faktyczna, kiedy małżonkowie często przez wiele lat nie mieszkają ze sobą i nie utrzymują kontaktów), ani pozostawanie w związku nieformalnym (związki partnerskie) nie dają prawa do żądania zachowku.
Zachowek w przypadku rodziców
Zgodnie z prawem, rodzice mogą uczestniczyć w dziedziczeniu ustawowym tylko wtedy, kiedy spadkodawca nie pozostawił po sobie zstępnych. Jeżeli zmarły nie pozostawił po sobie dzieci, to w takiej sytuacji jego rodzice mogą dziedziczyć wspólnie z małżonkiem albo samodzielnie (jeżeli nie ma małżonka) i w związku z tym, przysługuje im prawo do żądania zachowku.
Warto zaznaczyć, że jako rodziców spadkodawcy traktuje się również rodziców adopcyjnych. Mają oni prawo do zachowku po swoich adoptowanych dzieciach. W związku z tym, rodzice biologiczni tracą prawo żądania zachowku po swoich dzieciach, jeżeli zostały one adoptowane przez inne osoby.
Należy pamiętać o tym, że dziedziczenie testamentowe może spowodować nieporozumienia i spory. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w których w testamencie znajdą się pewne niejasności lub pominięci zostaną najbliżsi zmarłemu spadkobiercy. W takiej sytuacji możemy mieć do czynienia z instytucją zachowku, o której opowiadamy w innym poście na blogu.
Podsumowując, decyzja o sporządzeniu testamentu powinna być dokładnie przemyślania, a testament najlepiej sporządzić u notariusza, aby uniknąć wątpliwości co do jego ważności.
O tym, w jakich wysokościach zachowku przewidzianych przez prawo piszemy w odrębnym artykule.
Skontaktuj się z nami